Choroba Parkinsona (morbus Parkinsoni), dawniej zwana drżączką poraźną (paralysis agitans) jest powoli postępującą zwyrodnieniową chorobą ośrodkowego układu nerwowego polegająca na zaniku dopaminergicznych neuronów istoty czarnej śródmózgowia, co prowadzi do niedoboru dopaminy oraz pojawienia się przewagi neuronów glutaminoergicznych hamujących jądra wzgórza.

Niestety zwyrodnienie atakuje też inne obszary mózgu, co prowadzi do uszkodzeń również w układzie serotoninergicznym, noradrenergicznym i cholinergicznym, które powodują charakterystyczne objawy, takie jak spowolnienie ruchowe, sztywność mięśni, drżenie spoczynkowe, zaburzenia chodu i postawy.

Choroba była odkryta w 1817 roku przez angielskiego lekarza Jamesa Parkinsona, ale rolę dopaminy poznano dopiero w latach 60 XX wieku, natomiast w 2000r szwedzki biochemik Arvid Carlsson otrzymał nagrodę Nobla za odkrycie biochemicznych mechanizmów tej choroby.

Objawy choroby Parkinsona

są zwykle jednostronne, asymetria ta utrzymuje się do końca choroby, choć w późnym etapie objawy mogą być obustronne.

spowolnienie ruchowe (tzw. bradykinezja) z wolniejszym ubieraniem się, chodzeniem, mówieniem, często pojawiają się trudności z rozpoczęciem ruchu oraz z jego przyspieszeniem,
drżenie określane jako drżenie spoczynkowe, a więc nie związane z ruchem kończyną górną lub dolną głównie w pierwszym etapie choroby. Może pojawiać się drżenie brody, a drżenie głowy w chorobie Parkinsona praktycznie nie występuje.
sztywność mięśniowa odczuwana jako dyskomfort podczas ruchów kończyną oraz trudnościami w pokonaniu oporu podczas ruchu, obejmuje zwykle kończyny, a w późniejszym etapie mięśnie tułowia i szyi powodując charakterystyczną dla choroby Parkinsona pochyloną sylwetkę.
zubożenie mimiki twarzy (tzw. twarz maskowata, twarz pokerzysty) wynika z nasilenia sztywność mięśni twarzy
niestabilność postawy nazywana przez chorych mylnie zawrotami głowy, dotyczy zaburzeń równowagi, ich niestabilności, co może prowadzić do upadków.

Objawy wyprzedzające pojawienie się objawów ruchowych choroby Parkinsona,

osłabienie węchu, zaparcia, depresja, zaburzenia snu, jako mało specyficzne,
zmiana charakteru pisma, które staje się drobne, wielkość liter zmniejsza się w miarę pisania (tzw. mikrografia),
drżenie ręki pojawiające się podczas ziewania
ból stawu barkowego określany przez ortopedę, jako tzw. bark zamrożony
brak balansu jedną kończyną górną w czasie chodzenia,
zaczepianie nogą o nierówności podłoża,
rodzina zauważa, że chory wolno się ubiera lub nie nadąża za innymi osobami idąc małymi krokami.

To wczesne rozpoznanie ma ogromne znaczenie, ponieważ według dzisiejszych poglądów ujawnienie się choroby powinno być już początkiem jej leczenia.

Częstotliwość choroby Parkinsona występuje u 0,15-0,3% populacji ogólnej między 40-60 rż. W wieku powyżej 65 lat częstość wyraźnie wzrasta i wynosi 1,5%. Szacuje się, że na chorobę Parkinsona choruje średnio 120-180 osób na 100 tys. mieszkańców, a w Polsce jest ok. 60-70 tys. chorych. Nieco częściej chorują mężczyźni. Początek choroby przypada ok. 60. roku życia, ale mogą chorować także osoby młodsze.

Przyczyny choroby Parkinsona

są nadal nieznane, prawdopodobnie w jej rozwoju odgrywają rolę czynniki środowiskowe uszkadzające układ nerwowy u osoby podatnej genetycznie. Z tego powodu nie znamy skutecznego leczenia przyczynowego choroby Parkinsona i leczenie koncentruje się na łagodzeniu jej objawów lub spowalnianiu postępu procesu degeneracji komórek układu nerwowego.

Diagnostykę choroby Parkinsona

rozpoczyna się od rutynowych badań neuroobrazowych, takich jak tomografia komputerowa (TK) czy rezonans magnetyczny (MRI). Choć one nie są na tyle czułe, aby zobrazować uszkodzenie istoty czarnej mózgu, ale pomagają lekarzowi w różnicowaniu od innych zespołów parkinsonowskich i w celu wykrycia np guzów mózgu, przewlekłych krwiaków podtwardówkowych, wodogłowia, ognisk naczyniowego uszkodzenia mózgu i innych patologii.

Rozpoznanie choroby Parkinsona ma charakter kliniczny, co oznacza, że opiera się na obserwacji, wywiadzie od chorego i starannym badaniu przedmiotowym.

Przebieg choroby Parkinsona

ma charakter postępujący. W początkowym procesie leczenia lekami dopaminergicznymi dochodzi do dobrej odpowiedzi OUN pacjenta, co określamy niekiedy jego „miodowym miesiącem”, który może trwać do około 5 lat.

Jednak postępujący ubytek komórek nerwowych i rozszerzanie się uszkodzeń na kolejne obszary mózgu powoduje pojawienie się etapu zaawansowanego choroby, w którym odpowiedź na leki jest jeszcze obecna, ale pojawiają się przerwy (fluktuacje) w działaniu leków. W okresie działania leków chory czuje się dobrze, określane jako faza „włączenia”, ale po 3 godzinach stan zaczyna się pogarszać i wraca sztywność, drżenie, spowolnienie, co określamy jako faza „wyłączenia”. Po kolejnym przyjęciu leku objawy choroby nie ustępują szybko, a dopiero po 1-1.5 godzinie określane jako faza opóźnienia. Na tym etapie choroby w okresie “włączenia” mogą pojawiać się ruchy dodatkowe, zwykle o charakterze pląsania, ruchów tanecznych, które nazywamy dyskinezami szczytu dawki. Wczesnym objawem zapowiadającym pojawienie się tych wszystkich problemów są skurcze mięśni, występujące w godzinach wczesnoporannych tzw. dystonia wczesnoporanna. Zwykle skurcze dotyczą kończyny dolnej po stronie, od której rozpoczęła się choroba.

Wszystkie te powikłania znacznie utrudniają choremu codzienne funkcjonowanie i pogarszają jakość życia, mogą też być powodem rożnych powikłań, np. upadków. W średniozaawansowanym etapie przebiegu choroby pacjent jest zwykle dość samodzielny, ale z czasem nasilają się zaburzenia chodu pod postacią trudności z jego rozpoczęciem i nagłym zatrzymaniem – tzw. napady przymrożenia. Pojawiają się również zaburzenia równowagi oraz nasilona tendencja do upadków. Odpowiedź na leki nie jest już tak dobra. Dodatkowo pojawia się szereg objawów tzw. pozaruchowych, które pogarszają przebieg choroby, a ich leczenie bywa kłopotliwe i wymaga zmniejszenia dawek leków poprawiających sprawność ruchową chorego.

W ostatniej fazie choroby chory spędza większość czasu w wózku lub w łóżku.

Objawy pozaruchowe w zaawansowanej chorobie Parkinsona pojawiają się ze znacznym nasileniem w późnym okresie choroby, jako skutek przyjmowania leków stosowanych w leczeniu zaburzeń ruchowych. Wyróżnia się na pierwszym miejscu tzw. objawy neuropsychiatryczne, takie jak depresja, lęk, apatia, otępienie, zaburzenia psychotyczne.

depresja, lęk, jako najważniejsze czynniki pogarszające codzienne funkcjonowanie chorego,
apatia i pogarszanie się funkcji poznawczych prowadzi do otępienia,
zaburzenia psychotyczne; takie jak omamy i urojenia mogą skrócić życie chorego oraz prowadzą do umieszczenia go w domu opieki.
zaburzenia autonomiczne, związane z uszkodzeniem wegetatywnej części układu nerwowego, jak zaparcia, częste nocne oddawanie moczu (tzw. nokturia do 6-8 razy), zaburzenia erekcji oraz spadki ciśnienia przy próbie wstawania.
objawy nocne, jak zespół niespokojnych nóg polega na uczuciu dyskomfortu w kończynach dolnych, który na chwilę ustępuje pod wpływem poruszania nogami. Prowadzi to do zespołu zaburzeń snu, niewyspania oraz zmęczenia w ciągu dnia, obniżenia nastroju i nadmiernej senności
inne objawy pozaruchowe taki, jak bóle barku, kręgosłupa różnych odcinków, czy podwójne widzenie

Pamiętajmy, aby o tych objawach porozmawiać z lekarzem, ponieważ można je skutecznie leczyć.

Należ pamiętać też, iż są leki, które mogą wywołać zespół parkinsonowski, bądź nasilić objawy choroby Parkinsona,

leki neuroleptyczne: perazyna, promazyna, tietylperazyna, rysperydon
leki poprawiające perystaltykę jelit; metoklopramid
leki poprawiające krążenie mózgowe; cynaryzyna, flunaryzyna.

Leczenie choroby Parkinsona

1.postępowanie farmakologiczne jest podstawowe, wdrażane od początku choroby, a nawet przy objawach słabo wyrażonych. Leczenie to ma charakter objawowy, ale jest niezwykle skuteczne. Leczenie farmakologiczne zmniejsza spowolnienie psychoruchowe, zmniejsza sztywność, poprawia sprawność chorego, co zmienia przebieg choroby oraz pozwala uniknąć poważnych konsekwencji, jak upadki czy unieruchomienie w wózku lub łóżku, które zawsze skraca życie chorego.

2.postępowanie chirurgiczne w przypadkach zaawansowanych

3.postępowanie usprawniające tj rehabilitację ruchową należy prowadzić zawsze i przez cały okres choroby.

Jeżeli zauważysz podobne objawy u członka rodziny, znajomych lub u siebie, to zgłoś się do specjalisty neurologa, który ustali diagnostykę oraz plan leczenia, abyś pozostał sprawny ruchowo oraz cieszył się niezaburzonymi funkcjami poznawczymi jak najdłużej.

Zebrane własne i z publikacji prof. dr hab. med. Jarosław Sławek, Oddział Neurologii, Szpital Specjalistyczny im. św. Wojciecha, „Copernicus” Podmiot Leczniczy Sp. z o.o., Gdańsk

Jesteśmy po to żeby Ci pomóc. Zapraszamy do kontaktu telefonicznego z Poradnią Neurologiczną Neurovigor +48 780 411 222.

Czy obawiasz się choroby Parkinsona?