Zespół przewlekłego zmęczenia (chronic fatigue syndrome, CFS) wydaje się dość powszechnie występującym problemem w świecie. Szacuje się, że występuje u ponad 2 milionów Amerykanów, a u wielu jest nierozpoznany. Z badań wynika, iż dwukrotnie częściej chorują kobiety niż mężczyźni, w wieku powyżej 40 lat i nie ustalono związku z poziomem ich wykształcenia.
Objawy Zespołu Przewlekłego Zmęczenia działają psychicznie i emocjonalnie destrukcyjnie na osoby cierpiące, bo zmuszają je do rozważenia trudności natury ekonomicznej, zawodowej oraz odczuwania subiektywnych zaburzeń funkcjonowania poznawczego.
Rozpoznanie
Zespół przewlekłego zmęczenia to rozpoznanie kliniczne, które można postawić tylko po wykluczeniu innych etiologii zmęczenia.
Ustalono kryteria diagnostyczne ZPZ tzw:
Kryteria oksfordzkie zespołu przewlekłego zmęczenia
Głównym objawem jest zmęczenie o wyraźnym początku. Zmęczenie jest ciężkie, wyniszczające dla pacjenta oraz wpływa na jego funkcjonowanie – zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Objawy występują od co najmniej 6 miesięcy oraz są obecne przez ponad 50% czasu. Zmęczeniu towarzyszą inne objawy – szczególnie ból mięśni i stawów, bóle głowy oraz zaburzenia nastroju i snu, który nie przynosi odpoczynku, może pojawić się istotne upośledzenie pamięci krótkotrwałej oraz koncentracji uwagi lub złe samopoczucie po wysiłku fizycznym trwające ponad 24 godziny.
Uwaga: W celu postawienia rozpoznania muszą być spełnione 4 towarzyszące objawy.
Już w początkowej diagnostyce różnicowej należy wykluczyć pewnych pacjentów: osoby z rozpoznaną chorobą somatyczną, która wywołuje przewlekłe zmęczenie, osoby z aktualnym rozpoznaniem schizofrenii, choroby maniakalno-depresyjnej, osoby nadużywające substancje psychoaktywne, z zaburzeniami odżywiania lub potwierdzoną organiczną chorobą mózgu. W diagnostyce różnicowej pacjentów tylko jedna trzecia z nich spełnia kryteria ZPZ.
Diagnostyka
Początkowe podejście do pacjenta z przewlekłym zmęczeniem powinno rozpocząć się od zebrania wywiadu i przeprowadzenia badania przedmiotowego oraz oceny stanu psychicznego pacjenta, w tym wykluczenia obecność depresji, która występuje u ok 50% pacjentów.
Dodatkowo należy wykonać badania laboratoryjne, celem wykluczenia innych przyczyn zmęczenia, takie jak badania ogólnego moczu, pełnej morfologii krwi, szczegółowego panelu badań metabolizmu oraz pomiaru fosforu, tyreotropiny oraz białka C-reaktywnego. Diagnostykę można rozszerzyć o pomiar obecności przeciwciał przeciwko endomysium w klasie IgA pod kątem choroby trzewnej oraz jeżeli są wskazania, wykonanie badania moczu na obecność narkotyków, badania w kierunku obecności czynnika reumatoidalnego oraz przeciwciał przeciwjądrowych.
Etiologia
Etiologia Zespołu przewlekłego zmęczenia jest niejasna i prawdopodobnie złożona. Istnienie pojedyńczego czynnika etiologicznego ZPZ np infekcyjnego; wirusowego budzi kontrowersje. Choroba ta może być wynikiem interakcji wielu czynników. Obecnie badania naukowe nad Zespołem przewlekłęgo zmęczenia skupiają się na układzie immunologicznym oraz nadnerczach, czynnikach genetycznych, czynniku biopsychospołecznym, a także badaniu snu i odżywiania.
Uważa się, że na ZPZ ma wpływ czynnik biopsychospołeczny, który często wiążę się z depresją. Silne potwierdzone dane z wielu badań sugerują, że uraz w dzieciństwie zwiększa ryzyko Zespołu przewlekłego zmęczenia nawet sześciokrotnie, ponieważ taki uraz zmniejsza odporność psychiczną osoby dorosłej oraz zwiększa u niej ryzyko zaburzeń czynności układu przysadka-nadnercza ze stwierdzanym zmniejszonym poziomem kortyzolu (o około 5 µg/dl (137,94 nmol/l).
Dlatego wydaje się, iż etiologia ZPZ jest złożona i może być wywołana zakażeniem, czynnikami genetycznymi, urazem w dzieciństwie, innymi analizowanymi czynnikami np opóźnieniem rytmu wieczornego wydzielania melatoniny, czy niższym poziomem cynku oraz niższymi wskaźnikami nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 do kwasów tłuszczowych omega-6 oraz ostatecznie może wynikać z połączenia kilku powyższych czynników.
Leczenie
Początkowo postępowanie ze strony lekarzy rodzinnych powinno skupiać się na objawach, które często występują wspólnie z ZPZ i obejmują zaburzenia snu, depresję oraz bóle głowy, mięśni.
Należy leczyć każdą wykrytą chorobę współistniejącą. Należy zachęcać pacjentów do odpoczynku, wtedy kiedy jest to konieczne oraz do praktykowania technik relaksacyjnych.
W przypadku dwóch metod leczenia ZPZ istnieją solidne potwierdzone dane świadczące o ich skuteczności:
1. terapia behawioralno-poznawcza (cognitive behavior therapy, CBT), która ma pozytywny wpływ na poziom zmęczenia, pracę i dostosowanie społeczne, łagodzi depresję, lęk oraz złe samopoczucie występujące po wysiłku fizycznym. Terapia poznawczo-behawioralna okazała sie też skuteczna u nastolatków z ZPZ, bo w jednym z badań stwierdzono zmniejszenie liczby nieobecności w szkole, poprawę w zakresie zmęczenia i ogólnego funkcjonowania fizycznego młodzieży. Zaleca się, aby terapia behawioralno-poznawcza była zindywidualizowana w celu zmaksymalizowania jej korzyści dla pacjenta.
2. terapia oparta na stopniowaniu intensywności ćwiczeń fizycznych (graded exercise therapy), która polega na zachęcaniu do stopniowego wydłużania czas trwania lekkiej aktywności fizycznej do 30 minut przez pięć dni w tygodniu, uważając, aby nie przekroczyć docelowej wartości częstości akcji serca i uniknąć przećwiczenia. Po osiągnięciu zakładanego celu wskazane jest kontynuowanie ćwiczeń aerobowych.
Wykazano, że obydwie w/w metody terapii w jednakowym stopniu poprawiają poziom odczuwanego zmęczenia, poprawiają przystosowanie społeczne oraz w środowisku pracy, zmniejszają poziom lęku oraz złego samopoczucia po wysiłku.
Inne niefarmakologiczne formy leczenia
Metoda edukacji pacjentów znana jako rehabilitacja pragmatyczna, prowadzona przez lekarza, pielęgniarkę przynosi poprawę w zakresie zmęczenia w przypadku osób z ZPZ. Metoda ta obejmuje edukację pacjenta na temat ZPZ, po której negocjuje się plan leczenia polegający na stopniowym zwiększaniu aktywności.
Leczenie farmakologiczne
Dotychczas nie ustalono leczenia farmakologicznego, wspomagająco zaleca się leczenie objawowe. A w celu wyjaśnienia etologii ZPZ oraz lepszego ukierunkowania potencjalnych metod leczenia wymagane jest przeprowadzenie większej ilości badań. według prac: Joseph R. Yancey, Lekarz w National Capitol Consortium’s Family Medicine Residency w Fort Belvoir Community Hospital (w stanie Wirginia) oraz profesor nadzwyczajny medycyny rodzinnej w Uniformed Services University of the Health Sciences w Bethesdzie, Maryland, Stany Zjednoczone oraz Sarah M. Thomas, Lekarz rodzinny w Fairchild Air Force Base, stan Waszyngton, Stany Zjednoczone.
Jesteśmy po to żeby Ci pomóc. Zapraszamy do kontaktu telefonicznego z Poradnią Neurologiczną Neurovigor +48 780 411 222.